Hoe ik Karen Blixen 'ontmoette'

Als ik er voor het eerst kom, in 1986, is Rungstedlund - een landgoed aan de Deense Oresundkust - nog een vogelreservaat waar wandelaars, volgens de wens van de schrijfster, op hun tocht door de landelijke omgeving kunnen uitrusten op de donkergroene bankjes die ze er jaren geleden heeft laten neerzetten. Sierlijke witte letters op de rugleuningen herinneren aan de namen van vogels of mensen die haar dierbaar waren.

Ik leg mijn bosje bloemen neer op het graf dat overschaduwd wordt door een forse beuk. Een eenvoudige, platte steen met als enige inscriptie haar naam, alsof ze nooit echt heeft geleefd en ook niet echt is doodgegaan en misschien is dat ook wel zo. Mijmerend tussen stilte en vogelgezang, waarin ik wellicht óók de inspiratie zou kunnen vinden voor fantastische vertellingen, ontmoet ik een bejaarde dame die op het punt staat het landhuis aan de Strandvej binnen te stappen. Ze kijkt me argwanend aan. "Dit is geen museum! Je komt er niet in! " Venijnig. Ik antwoord dat ik daar niet om gevraagd heb. Ze keurt me van kop tot teen en dan, als gedreven door een mysterieuze ingeving, openbaart zich een glimlach en zet ze de achterdeur wijd open. Even later zit ik in haar woonkamer, staan er kopjes, suiker, melk en koekjes op de salontafel en ligt er een stapel fotoboeken tussen ons in.

Zittend tussen handgeweven kussens wordt mijn blik gevangen door de veren van een papegaai, de tooi van een Masaï-krijger, een doos met speelgoeddieren, vooral Afrikaanse, foto's van Karen Dinesen met haar indringende ogen. De vrouw sabbelt aan een sigaar en vertelt en vertelt over de dertien jaren dat zij het huishouden heeft verzorgd voor de schrijfster die de naam bleef dragen van haar voormalige echtgenoot Bror Blixen, over haar zoon Nils en "Oude Petersen", over Clara Svendsen en Thorkild Bjoernvig, de kat Simba en de hond Pasop... Ze straalt als ik zeg dat ze net zo'n boeiende vertelster is als haar voormalige werkgeefster en toont me trots een exemplaar van Den Afrikanske Farm, met de opdracht: "Bedankt voor je goede medewerking in dienst van Rungstedlund" en van Shadows on the grass, waarin Karen haar huishoudster herinnert "aan een tijd toen het een eer was om vrolijk te zijn." En dan vertelt Caroline Carlsen over die laatste avond, toen "de Barones", zoals ze genoemd wilde worden, nog naar Händel had geluisterd op de grammofoon die ze van Denys Finch-Hatton had gekregen. Volgens filmregisseur Sidney Pollack hadden de Keniaanse apen kennis op die manier kennis gemaakt met Mozart... De film Out of Africa. De film trekt op dat moment volle zalen, maar de vrouw heeft er geen goed woord voor over. Karen Blixen was niet de vrouw die Meryl Streep van haar heeft willen maken. Bovendien lijken ze niet eens op elkaar.

Binnen de beslotenheid van de kleine huiskamer klinkt haar naam als een toverspreuk - en hij werkt. Drie uur later zit ik er nog, met het gevoel dat hier iets heel bijzonders gebeurt. Ik ben gast op het domein van Karen Blixen zit en drink koffie met haar huishoudster. Ik word bevangen door een soort van journalistieke Klondike-koorts en als ik me eindelijk uit de betovering weet los te rukken ga ik in Kopenhagen alle boeken van en over haar kopen. Bij de Koninklijke Bibliotheek krijg ik zonder toestemming van Clara Selborn, haar jarenlange secretaresse en executeur-testamentair, helaas geen inzage in de archieven. De volgende dag sta ik in Drag¢r bij Clara op de stoep. Die avond in december vliegt alleen mijn lichaam terug naar Amsterdam. Mijn geest is op Rungstedlund blijven hangen. In het vliegtuig krijg ik zomaar een cadeautje van een collega: "Was jij niet op dat landgoed van Blixen?" Ik maak het pakje open en in mijn schoot liggen haar Zeven Grillige Verhalen. Toeval?

Ik ben nog een paar keer teruggegaan naar Rungstedlund en Caroline Carlsen en de deuren naar Karen Blixens vertrekken en verleden gingen steeds verder voor me open. Ik ontmoette er ook Nils, een veertiger, die door de omstandigheden van zijn jeugd niet alleen het kind is van Caroline, maar ook van Karen Blixen.

De laatste keer had ik mijn zoon Tom en dochter Tanja meegenomen. Tanja was een koosnaam voor Karen Blixen en Tom (Thomas) is de naam van haar broer. Toeval? We gaven Caroline Carlsen een witte pluchen hond met zwarte vlekken die leek op Plet, haar hond die kort daarvoor gestorven was. Weer straalde ze als een kind dat een groot cadeau krijgt en we werden dit keer uitgenodigd in de salon van "de Barones" zelf, waar meer dan een kwarteeuw na haar dood nog niets veranderd was. Nu zat ik dus zelfs op de bank van Karen Blixen! Ik voelde me net zo'n dweperige Elvis-fan op bezoek in Graceland, om maar wat te noemen, maar dit was toch wel iets anders. Hier waren geen duizenden vóór mij gekomen en waren geen horden wachtenden ná mij. Behalve verbaasd over wat me overkwam, voelde ik me dan ook zeer bevoorrecht. Door de ramen viel zacht ochtendlicht en de koffie werd geserveerd in een zilveren kannetje met de inscriptie: 8 juli 1929. Die dag was het 8 juli, zestig jaar later. Toeval?

"Met hekserij is het zo, dat wanneer het een keer op je uitgeoefend wordt, je er nooit meer helemaal vanaf kunt komen," schreef Karen aan de dichter Thorkild Bjoernvig met wie ze een soort duivelspact had willen sluiten. Helaas had hij de boodschap niet begrepen en dat kwam hem duur te staan. Maar had ik de boodschap wel begrepen? Ik zag er maar één: ik moest over haar schrijven.

In 1990 besloot de Rungstedlund Foundation om met de opbrengst van de royalties van Out of Africa en de (her)uitgave van haar andere werk een Karen Blixen Museum op te richten. Het landhuis onderging een ingrijpende verbouwing en er zijn nu een literair café en een bibliotheek voor het publiek in gevestigd. In het voorjaar van 1992 werd het officieel geopend. Het was voorbij met de rust van Caroline Carlsen die er, zoals vastgelegd in het testament van Blixen, alsnog in haar eigen vetrekken bleef wonen. In het voorjaar van 2003 ging ik er weer heen, met in mijn hart de vreugde om Caroline te verrassen. Ze bleek onlangs overleden te zijn. „Maar ze zou niets hebben gehad aan uw bezoek," zo werd mij verzekerd. De vrouw die met haar goede geheugen en unieke herinneringen de aanzet tot dit boek heeft gegeven, bleek Alzheimer te hebben gehad en had haar laatste dagen doorgebracht in een verzorgingstehuis.

Om van de betovering van Karen Blixen verlost te worden heb ik mijn eigen onzichtbare "pact" met haar verbroken op een manier die bij haar paste. Toen de definitieve versie van mijn manuscript klaar was heb ik een glas champagne gedronken, waarna ik naar de vijver van het landgoed wandelde waar ik de rust had gevonden om de laatste hoofdstukken te schrijven. Aan de kant van het water heb ik de eerste versie vel na vel verbrand. De Barones ging in vlammen op, ergens vloog een krassende vogel uit de duisternis op. "Karen Blixen Exit", sprak ik op een bezwerende toon, blij dat niemand me zag, want men zou mij wellicht net zo 'gestoord' hebben gevonden als haar destijds. Maar ik wist zeker, dat zij van dit ritueel genoten zou hebben en dat ik handelde in haar geest. Aan mijn voeten lag nog slechts een hoopje as. In de computer zat veilig 'het boek'. Ik boog drie keer naar de volle maan - maar of het dezelfde maan was als in Afrika? Of Rungstedlund?